Mirosław Roguski
Maciej Roguski (1801–1870) – uczestnik powstania listopadowego, emigrant we Francji
Ur. 22.02.1801 r. w Rąbieży w powiecie węgrowskim. Syn Grzegorza i Agaty z Roguskich herbu Ostoja. Do rodziny należała części dóbr Rabież oraz wsi Połazie Ogrodzona Łąka, Zawady i Żelazów. Pamięć o tym uczestniku powstania listopadowego przetrwała do naszych czasów dzięki legendzie, którą przedstawił Leszek Zalewski w książce Ziemia liwska. Ludzie. Miejscowości. Wydarzenia. Poznał ją od rozmówców z okolic Pniewnika. Według ich relacji: „Gdy w 1812 r. Napoleon ciągnął na Moskwę 16 letni Maciej Roguski-Samuel – wykradł ojcu broń i konia i przyłączył się do oddziałów polskich. Znacznie później odwiedził rodzinę, z dość znacznym majątkiem w kosztownościach, a w Paryżu pozostawił własny pałacyk. W trakcie pobytu w Szczurowie zmarł i został pochowany na cmentarzu w Pniewniku. Losy paryskiego pałacyku nie są znane”. Bohaterem legendy jest uczestnik powstania listopadowego oficer ułanów, którego pomnik na cmentarzu przykościelnym w Pniewniku ma napis: „S.P. Maciej Roguski Oficer B. Wojsk Polskich Przeżywszy Lat 72 U.M . 19 grudnia 1870 R.”. Pamięć o nim przetrwała długo, bowiem w walkach toczonych podczas powstania w okolicach Liwa, Węgrowa, Jarnic i Dobrego brała aktywny udział miejscowa drobna szlachta i chłopi. Dzięki ich pomocy wysłany przez pułkownika Dębińskiego w dniu 3.04. z Liwa w okolice Ossówna i Dobrego oddział kilkudziesięciu kawalerzystów z dywizjonu 1. Pułku Jazdy Mazurów otoczył i wziął do niewoli żołnierzy szwadronu tyraspolskiego pułku strzelców konnych. Dostał się do niej szef szwadronu baron Rambach „2–3 oficerów, 60 szaserów z końmi i pełnym uzbrojeniem oraz 43 spieszonych. Lepsze konie wzięli Mazurzy, a słabsze oddano chłopom, „którzy dzielnie z oddana im bronią wspierali działania Mazurów”. Także zbędną broń (pałasze, pistolety i landwerki) przekazano chłopom i mniej zamożnej szlachcie, gdyż Dembiński widział ich zapał „wielką i chęć pomszczenia krzywd im przez nieprzyjaciela wyrządzonych”.
Maciej Roguski wstąpił do armii Królestwa Polskiego 21.08.1820 r. Według Roberta Bieleckiego w dniu 11.04.1824 r. został podoficerem 1 Pułku Ułanów. Podczas powstania listopadowego w dniu 8.06.1831 r. został mianowany podporucznikiem 1 pułku ułanów i 10. 06. skierowany do 6 pułku strzelców konnych. W dniu 12.07. 1831 r. był przez generała Giełguda awansowany na porucznika tego pułku. Biogram Macieja Roguskiego zawiera informacje, że przybył do Francji 2.03.1832 r. oraz że „należał początkowo do zakładu w Besancon, nie wziął udziału w wyprawie frankfurckiej, 17.5.33 wysłany do St -Brieic”. Bieleckiemu nie są znane jego dalsze losy we Francji. Maciej Roguski w 1835 r. jest na liście osób, które nie skorzystały z amnestii po upadku powstania i którym skonfiskowano majątek. W zbiorach Biblioteki Narodowej przechowywane są dokumenty i korespondencja, którą z nim podczas pobytu na emigracji we Francji prowadził jego brat ks. Jan Roguski, proboszcz w Sławatyczach. Dokumenty te zostały udostępnione na stronach cyfrowej biblioteki Polona. Jednym z nich jest potwierdzony w Besancon podpisami oficerów 1 pułku ułanów i 6 pułku strzelców konnych oraz pieczęcią pułkową dokument informujący o służbie wojskowej Macieja Roguskiego w czasie powstania. Dokument zatytułowany „Woysko Polskie. Pułk 1 Ułanów. Stan Służby Roguskiego Macieja Podporucznika tegoż Pułku” zawiera informację, że Maciej awansował „na Podporucznika dnia 9 Czerwca z przeznaczeniem do 6-go Pułku Strzelców Konnych”. Wymienia także nazwy „kampanii, batalii i potyczek”, w których Maciej Roguski uczestniczył podczas powstania. 8 lutego brał udział w potyczce pod Siedlcami, a w dniach 12 i 13 lutego w walkach pod Liwem, „gdzie szwadron do którego należał zasłaniał reytaradę cofającego się korpusu poten czas Generała Skrzyneckiego”. Następnie 18 i 19 lutego walczył pod Zakrzewem, 25.02. w bitwie pod Grochowem, a 26.03. pod Ostrołęką. W dniu 14.04. walczył ponownie pod Liwem i Jarnicami. Wacław Tokarz tak pisze o udziale jego pułku w bitwie pod Liwem „Jedynym szczęśliwym momentem tej całkowicie bezcelowej walki było użycie pułku 1-go ułanów na wschodnim brzegu Liwca. Pułk ten, zjawiwszy się niespodzianie na lewem skrzydle Ugriumowa, rozbił początkowo dywizjon ułanów, a następnie trzy szwadrony strzelców konnych rosyjskich, biorąc im 230 jeńców. Gdyby Umiński rzucił tutaj całą swą wyborową dywizję kawalerii, następstwa mogły być znacznie donioślejsze”. Maciej Roguski wraz ze swoim pułkiem ułanów brał udział 16 maja w potyczkach pod Pożetyczą, Długosiodłem i Akacją, a dnia 23.05. w Puszczy Białowieskiej i dnia 31.05. pod Lidą. Po oddelegowaniu do 6 pułku strzelców konnych walczył w dniu 19 czerwca pod Wilnem, a dnia 10.07. pod Powondeniem. W dokumencie jest mowa, że w dniu 19.07.1831 z Korpusem Generała Chłapowskiego przeszedł do Prus. Wielokrotnie namawiany przez rodzinę dopiero w 1852 r. podjął starania o zgodę władz na powrót do kraju. Informacja o jego amnestii była dwukrotnie drukowana na łamach Kuriera Warszawskiego. Pierwszy raz w 1853, a drugi w 1860 r. .W aktach deputacji szlacheckiej i kancelarii marszałka szlachty guberni warszawskiej odnotowano, że emigrant Maciej Roguski ma „zezwolenie na powrót do kraju bez przywrócenia praw szlachectwa”. Jego bracia: ksiądz Jan Roguski oraz Jakub Krzysztof i Leonard Marcin zostali wylegitymowani ze szlachectwa i wymieniono ich w spisie szlachty Królestwa Polskiego. O możliwości odzyskania zajętego majątku informował Macieja brat ksiądz Jan w liście z 21.04.1863 r., który pisał o ukazie carskim z 8/29.09.1860 r. nakazującym zwrot nie sprzedanych jeszcze majątków drobnych osobom powracającym z emigracji lub ich sukcesorom. Maciej Roguski powrócił do kraju po 1863 r. Zmarł 19.12. 1870 r. w Szczurowie.
Biblioteka Narodowa, Spuścizna po ppor. Macieju Roguskim, emigrancie do Francji po powstaniu listopadowym 1832–1863, Rps, akc 8723, AGAD, Deputacja Szlachecka i Kancelaria Marszałka Guberni Warszawskiej, sygn. 156, R. Bielecki, Słownik biograficzny oficerów powstania listopadowego, Warszawa 1998, t. III. L-R, R. Bielecki, Zarys rozproszenia wielkiej emigracji we Francji 1831–1837, Warszawa–Łódź 1986, P.J. Piotrowski, Lista imienna osób mających udział w rewolucji, niekorzystających z udzielonej amnestyi i wysłanych zagranicę (1830–1835), „Tygodnik Petersburski”, 1835, nr 58, M. Roguski, Śladami napoleońskiej legendy. Oficerowie i żołnierze powstania listopadowego z powiatu węgrowskiego i dawnej ziemi liwskiej, [w:] „Rocznik Liwski”, Liw 2015, t. VIII, T. Strzeżek, Polska ofensywa wiosenna w 1831 roku ,Oświęcim 2010, L. Zalewski, Ziemia liwska. Ludzie. Miejscowości. Wydarzenia, Warszawa 2002.
